Lipödem bacak, kalça ve kollarda anormal yağ birikimi ile karakterize bir hastalıktır. Son yıllarda toplumumuzda ve sağlık sisteminde tanınmaya başlanmıştır. Ortalama olarak kadınların %11’ini etkiler.
Lipödem nedenleri nelerdir?
Lipödemin nedeni belirsizliğini korumaktadır ve çeşitli hipotezler öne sürülmüştür. Bunlar arasında genetik yatkınlıklar (%64) ve hormon değişiklikleri (özellikle östrojenin etkisi) bildirilmiştir. Vücuttaki bazı biyolojik süreçlerde düzensizlik yağ depolamasını ve yağ dokusu büyümesini doğrudan etkiler. Sonuçta lipödemde gözlenen karakteristik yağ birikimine katkıda bulunur.
Lipödem, lenfödem ve venöz yetersizlik (varis) arasındaki fark nedir?
Lipödem, lenfödem ve venöz yetersizlik (varis), dolaşım ve lenfatik sistemleri etkileyen ve sıvı akışı değişikliklerine yol açan farklı, ancak birbiriyle ilişkili sorunlardır. Lenfödem ve obezite arasında ayırıcı tanı zor olabilir. lenfödem tedavisi için kliniklere sevk edilen hastaların %10 ila %20’si sonuçta lipödem tanısı alır. Ayrıca, lipödemli hastaların %50 kadarı aşırı kiloludur. Ancak diyabet, kolesterol yüksekliği ve hipertansiyon gibi hastalıkların sıklığı düşüktür.
Lipödem, uzuvlarda, özellikle bacaklarda simetrik yağ birikimi görülür ve ağrılı olabilir. Lenfödem, tıkanma nedeniyle lenfatik sıvının birikmesinden kaynaklanır ve uzuv ödemine neden olur. Venöz yetersizlik varisli damarlara, ödem ve ciddi cilt değişikliklerine yol açar. Lipödem ve lenfödem bir arada bulunabilir, tanı ve tedaviyi zorlaştırabilir. Varis etkilenen dokularda artan basınç nedeniyle her iki durumu da potansiyel olarak şiddetlendirir. Bu nedenle uygun tedaviyi seçmek için doğru tanı çok önemlidir.
Lipödem türleri nelerdir?
- Tip I: Yağlanma göbek – kalçalar arasında yer alır
- Tip II: Kalça – dizler arasında yer alır
- Tip III: Yağlanma kalça – ayak bilekleri arasında yer alır
- Tip IV: Omuzlar ve bilekler arasında yer alır
- Tip V: Yağlanma diz ve ayak bilekler arasındadır.
Lipödem aşamaları nelerdir?
- Aşama 1: Cilt normal gibidir ancak cildin altında minik sertlikler hissedilir. Bu aşamada ağrı ve kolay morarma görülür.
- Aşama 2: Cilt yüzeyi pürüzlüdür ve çukurlar oluşur.
- Aşama 3: Bacaklarda şişme görülür, deride yağ kıvrımları ve varisler bulunur.
- Aşama 4: Bu aşamada lipödem ile birlikte lenfödem vardır.
Lipödem klinik belirtileri nelerdir?
- Sıklıkla bacaklar, bazen kollarda (% 30) orantısız genişleme, yağ hacminde iki taraflı ve simetrik artış. Örneğin üst beden 36 olabilirken alt beden 42 şeklinde görülebilir
- Ellerin ve ayakların hastalıktan etkilenmemesi
- Etkilenen uzuvlarda ağırlık ve gerginlik hissi
- Bacaklarda öğleden sonra ve akşam kötüleşen ödem
- Minik bir darbe ile ciltte morarma eğilimi
- Kilo kaybına rağmen uzuvlarda şişliğin değişmemesi
- Gün içinde semptomların kötüleşmesi
- İleri dönemlerde ciltte kalınlaşma, deri altı nodüller, enfeksiyonlar.
Lipödem nasıl tedavi edilir?
Lipödem için kesin bir tedavi yoktur. Amaç yakınmaları azaltmak, hastalığın ilerlemesini önlemek, komplikasyonları önlemek ve hasta beklentilerini yönetmektir. Lipödem tedavisinde üç ana yaklaşım vardır: Hasta eğitimi, girişimsel olmayan tedaviler ve cerrahi müdahale.
- HASTA EĞİTİMİ
Utanç ve endişe duyguları bu hastalarda yaygındır. Ağrı ve hassasiyet gibi yaygın semptomlar, sağlıkla ilgili yaşam kalitesi üzerinde olumsuzluk yaratır. Bu nedenle lipödemli hastaların tedavisi, kesin bir tedavisi olmayan durumun kronik ve ilerleyici doğası hakkında rehberlik ve eğitimi içermelidir. - GİRİŞİMSEL OLMAYAN TEDAVİLER
- Obeziteyi önlemek lipödem tedavisinde çok önemli adımdır. Önerilen fiziksel aktiviteler arasında yüzme, eliptik makineler, sabit bisikletler ve yürüyüş yer alır.
- Tedaviye sağlıklı bir diyet eklenmelidir. Bu metabolik strateji lipödem semptomlarını hafifletir. Akdeniz diyetini takiben lipödemli bireylerin üst ve alt uzuvlarında önemli düzelme görülür.
- Lipödemin konservatif tedavisinde medikal masaj ve elektrofiziksel ajanların kullanımı yoluyla çok önemli bir rol oynar. Ana odak noktası, lenfatik fonksiyonu optimize etmek, yaşam kalitesini iyileştirmek, etkilenen uzvun hacmini azaltmak, ağrıyı hafifletmek, hareketliliği ve kas gücünü geliştirmek, cilt bakımı sağlamak ve komplikasyonları ve hastalığın ilerlemesini önlemektir.
- Manuel lenfatik drenaj
- Çok katmanlı bandajlama veya kompresyon giysilerinin kullanımı yoluyla kompresyon tedavisi
- 1. Derece lipödem için 10-20 mmHg’lik basınç çorapları
- Derece 2 ve 3 için 20-40 mmHg’lik çoraplar
- Derece 4 olan lipo-lenfödemli hastalara çok katmanlı kompresyon gereklidir.
Aralıklı pnömatik kompresyon tedavisi de etkin görünmektedir.
- Ekstrakorporeal şok dalga tedavisi (ESWT) fizyoterapi pratiğinde, özellikle lenfatik ve estetik fonksiyon bozukluklarının tedavisinde öne çıkan bir tedavi olarak ortaya çıkmıştır. Yağ dokusunda, ESWT’nin yağ hücrelerinin metabolizmasını olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Bu bulgular göz önüne alındığında, lipödem tedavisi için uygulanması önerilmektedir.
- CERRAHİ TEDAVİ
Liposuction (yağ aldırma), anormal yağ dokusunu çıkarabilen tek yaklaşımdır. Kozmetik veya fonksiyonel amaçlar için yapılabilir. Konservatif tedavilerle birleştirildiğinde, bu yaklaşım uzuvlarının görünümü ve yaşam kalitesi ile hasta memnuniyetini sağlayabilir. İleri evrelerdeki hastalarda büyük miktarda birikmiş yağ dokusu olabilir ve istenen sonuçları elde etmek için büyük hacimlerin çıkarılması gerekebilir. Çalışmalar, liposuction’ın lipödem tedavisi için umut verici bir yaklaşım olarak kabul edilebileceğini göstermiştir. Bununla birlikte, bu tedavi için altın standart olarak belirlemek için mevcut kanıtlar hala sınırlıdır. Ek olarak lipödem ameliyatından önce varisli damarların uygun şekilde değerlendirilmesi ve tedavisi çok önemlidir. Öncelikli varis tedavisini içeren entegre bir yaklaşım, yalnızca lipödem cerrahisinin güvenliğini artırmakla kalmaz, aynı zamanda daha güvenli ve daha etkili müdahale sağlar.
